Andrzej Frycz Modrzewski – biografia

Najwybitniejszy polski pisarz polityczny, a zarazem niepospolita umysłowość renesansu nie tylko w Polsce, ale i w Europie, pionier myśli demokratycznej i szermierz postępu, pochodził ze zubożałej rodziny szlacheckiej, osiadłej w ziemi sieradzkiej. Ojciec piastował dziedzicznie urząd wójta w Wolborzu, gdzie urodził się przyszły pisarz, w niewysokim, jak sam przyznał, stanie.

Zdolny i dobrze się zapowiadający wychowanek Akademii Krakowskiej znalazł mecenasów we wpływowej rodzinie Łaskich, z którą związał się na dłuższy czas. Na zlecenie Jana Łaskiego dwukrotnie wyjeżdżał do Wittenbergi, owego luterskiego Rzymu, w celu przekazywania swemu opiekunowi informacji o tamtejszych stosunkach politycznych i kościelnych. Modrzewski wykorzystał pobyt w Wittenberdze dla pogłębienia wiedzy, a studiował literaturę starożytną, prawo, filozofię i teologię. Odbywał różne podróże po Europie, zatrzymując się dłużej w Norymberdze, Paryżu i Bazylei.

Mając niższe święcenia kapłańskie, pracował początkowo w kancelarii kanclerza i prymasa Jana Łaskiego, a pozyskawszy względy króla Zygmunta Augusta – jako sekretarz w kancelarii królewskiej. Wreszcie osiadł na probostwie w Brzezinach i objął po ojcu wójtostwo wolborskie. Nie zasklepił się jednak w obowiązkach plebańskich i wójtowskich, lecz rozwijał działalność publicystyczną oraz społeczno-polityczną. Rok 1543 przyniósł jego pisarski debiut – wydał wówczas pierwszą mowę: Łaski, czyli o karze za mężobójstwo. Europejski zaś rozgłos i podziw świata humanistycznego zyskał dziełem O poprawie Rzeczypospolitej.

Sprawdziły się jednak, niestety, słowa włoskiego humanisty Machiavellego, iż człowiek, który chciałby pod każdym względem szerzyć dobro, staje się pastwą złych ludzi. Z chwilą wzmożenia się kontrreformacji w Polsce wszczęto na Frycza nagonkę. Jedynie glejt króla Zygmunta Augusta uchronił go od wyroku sądu biskupiego, odebrano mu natomiast probostwo, a następnie wójtostwo wolborskie, zaś papież Paweł IV zaliczył Modrzewskiego do pisarzy zakazanych pierwszej klasy i wszystkie jego dzieła umieszczano na indeksie.

Ostatnie zatem lata życia wraz z żoną i dwojgiem dzieci spędził pisarz na tułaczce, nim nabył za zgromadzone oszczędności wioskę w powiecie brzezińskim – na kilka miesięcy przed śmiercią. Rozwój polityczny państw w Europie zmierzał jednak ku innemu typowi ustroju, ku monarchii absolutnej, toteż śmiała i głęboka myśl Andrzeja Frycza Modrzewskiego wyprzedziła o dwa wieki doniosłe reformy społeczne. W ojczyźnie pisarza doceniła ją w pełni i nawiązała do niej dopiero potomność.