OKOLICZNOŚCI POWSTANIA POEMATU:
krytyka twórczości Słowackiego
intrygi przeciwników
ośmieszające recenzje: trzy poematy > odpowiedź: Balladyna Anhellim
ośmieszanie utworów, które jeszcze się nie ukazały
uczta u Januszkiewicza
– improwizacja na cześć Mickiewicza – hołd ale nie poniżanie się
– improwizacja Mickiewicza
Wiedzcie, że dla poety jedna tylko droga,
W sercu szukać natchnienia i dążyć do Boga.
krytyczna uwaga o intelektualnym charakterze poezji Słowackiego i jego tendencjach do analitycznego i krytycznego przedstawiania obrazów rzeczywistości > idea braku miłości nastąpiła zgoda między poetami – czego nie mogli znieść przeciwnicy Słowackiego
– intrygi + Improwizatorowie – Januszkiewicz *
fałszywy przebieg treść obu improwizacji
Adam odpowiedział Juliuszowi wyrzucał mu jego grzechy poetyckie. Oświadczył wręcz, że nie jest on poetą. Tłumaczył co go zgubiło. Nie jesteś poetą – mówił – bo nie masz wiary i miłości
Słowacki oburzony i rozgoryczony zaczął niesłusznie podejrzewać, że ogłoszenie tego artykułu odbyło się nie bez wiedzy i aprobaty Mickiewicza (pojedynek – nie);
odpowiedź – część poematu Beniowski – poemat DYGRESYJNY :atak jezuitów : i innych przeciwników
przerabia V pieśni dygresja skierowana przeciwko Mickiewiczowi – aluzja do wypadków uczty;
1841 rok poemat ukazuje się w druku
akcenty polemiczne w stosunku do osobistych wrogów
treść sięga o wiele głębiej – sprawy polityczne – postawa wobec tego co dzieje się w kraju i na emigracji
partie epickie i dygresyjne to tren polemiki politycznej i artystycznej – walka o rolę wieszcza
AKCJA
obraz konfederacji barskiej w czasie walk z wojskiem rosyjskim i powstańcami ukraińskimi;
BOHATER
proety szlachcic B., który po stracie majątku przystąpił do konfederacji
dalsze pieśni, piosane w latach 1841-46 – dzieje B. – wysłannika na Krym do chana tatarskiego TEMAT
konfederacja barska – przyciągał ówczesnych pisarzy Grabowski, Rzewuski – oświetlanie z pozycji zdecydowanie wstecznych konfederaci – reprezentanci najwyższego patriotyzmu – zbuntowanych przeciw nadużyciom szlachty, chłopów ukraińskich – zbrodniczych morderców; Słowacki – przeciwstawia się gloryfikatorom szlachty – nie ukazał rzeczywistego obrazu – źródła hist. na to nie pozwalały – rewizja poglądów – sławił bohaterstwo konfederatów – ale nie przemilczał jednak i niektórych ciemnych stron tej walki – potępiał okrutne rzezie dokonywane przez wzburzonych chłopów ukraińskich – nie przemilczał, że ich powstanie (kaliszczyzna) wywołane zostało nadużyciami magnatów polskich typu LAdawskiego, Dzieduszyckiego – krytyka kierownictwa konfederacji -magn. LIST DO KS> MARKA PIEŚŃ IV […] niech was powystrzela Moskal i diabeł, że się tak kłócicie I zostawcie Bar Moskali pastwą; I choć szlachetne imiona nosicie, Jest z was ohyda boska i plugastwa.
Na tym tle historycznym występuje B. – nowy typ bohatera poezji Słowackiego;
BOHATER
zubożały szlachcic
niezbyt wykształcony
niezbyt obyty towarzysko
pozbawiony cech wyróżniających go spośród ówczesnej szlachty nie ma nic wspólnego z dawnymi bohaterami S. – Kordianem – Balladyna – Anhellia
stosując w poemacie metodę ironii S. wyraża żartobliwie zdumienie, że taki prosty szlachcic może być bohaterem jego poematu [wpisy]
METODA
– poetycka – ariostyczna (Arios, poeta wł. z XVI w. – Orland szalony)
– żartobliwe, przeskakiwanie z tematu na temat
– zmienność nastroju
– mieszanie rzeczy poważnych z lekko drwiącym stosunkiem do świata, do siebie samego, do swego dzieła, nawet do czytelnika
– występuje też w dygrsjach > zdumiewających bogactwem tematycznym i zmiennością nastroju
DYGRESJE
walka polemiczna z przeciwnikami ideologicznymi, artystycznymi, osobistymi – w imię prawdziwego postępu Jednak wierzę Że ludy płyną jak łańcuch żurawii W postęp.
krytyka stronnictwa emigracyjnego – czartoryszczyków = burżuazyjnych demokratów – wstecznictwo, monarchia = oportunizm, obawa przed rewolucją ludową
rozminięcie się z dążeniami narodu
PIEŚŃ V CREDO POLITYCZNE SŁOWACKIEGO (w. 405…)
najostrzej został zaatakowany obóz Młodej Polski – zgraja jezuitów – najbardziej reakcyjne tendencje w polityce – najbardziej podłe metody walki z wrogami [wypisy]
ARCYDZIEŁO – DYGRESJA
polemiki i walki polityczne > końcowa dygresja z pieśni V zwrócona przeciw Mickiewiczowi
aluzje do uczty, improwizacji
atak od strony różnicy w poglądach polit (stanowisko w duchu zgody z caratem)
(wiązanie spraw pol. z Watykanem)jezuici nie M.
nie był to małostkowy spór natury osobistej
przeciwnie > podkreślił uznanie dla Mickiewicza
Bądź zdrów! – a tak się żegnają nie wrogi,
Lecz dwa na słońcach przeciwnych – Bogi.
uznanie – pieśń VIII – dygresja poświęcona arcydziełu – Pan Tadeusz
REASUMUJAC – DLACZEGO BENIOWSKI JEST POEMATEM DYGRESYJNYM ?
najprościej – dlatego, że dygresje zawarte w tym poemacie są dużo ważniejsze niż główna oś akcji, główni bohaterowie (taka jest zasada konstrukcyjna p. dygr.);
fabuła i losy bohaterów są jedynie pretekstem do zamieszczania dygresji (pobocznych, nie związanych z treścią wstawek odautorskich)
dygresje dotyczą z reguły współczesności autora
są polemiką z wrogami
refleksją na tematy polityczne lub literackie
dygresje Beniowskiego – własnej twórczości, sposobach pisania utworu
– stosunkach na emigracji
– przeciwko Mickiewiczowi
– ośmieszające krytyków Słowackiego
– zawierające program poetycki
– polemika z koncepcją poezji Mickiewicza Chodzi mi o to, aby język giętki powiedział wszystko, co pomyśli głowa