1.Funkcja komunikatywna- zdolność języka do przekazywania informacji, wymiany myśli między nadawcą a odbiorcą. Występuje ona w kilku odmianach będących elementami aktu mowy Romana Jacobsona:
Akt mowy:
rzeczywistość
komunikat
nadawca ——————– odbiorca
kontakt
kod
Każdemu z elementów schematu odpowiada jakaś funkcja:
informatywna
poetycka
ekspresywna ——————— impresywna
fatyczna
metajęzykowa
Wyjaśnienie poszczególnych funkcji języka:
a)funkcja ekspresywna(emotywna)- dominuje w tekstach nastawionych na wyrażanie uczuć nadawcy wypowiedzi np.: list, „źle się czuję”. Traktowana jest także jako funkcja prezentacyjna, czyli informująca o płci, pochodzeniu, wieku nadawcy np.: „tymi rencami to wzionem”
b) funkcja informatywna(poznawcza)- dominuje w tekstach nastawionych do przekazywania informacji o faktach i wydarzeniach, które wzbogacają naszą wiedzę czy utrwalają obraz otaczającego nas świata np.: wywiad, artykuł publicystyczno-naukowy, komunikat urzędowy, podręcznik
c)funkcja poetycka(estetyczna)-dominuje w tekstach nastawionych na formę estetyczną przekazu, rolą tej funkcji jest przedstawienie tekstu w sposób oryginalny, unikatowy. Występuje głównie w utworach lirycznych, literaturze pięknej, aforyzmach, sentencjach. Wykorzystuje środki artystycznego przekazu, celową eliptyczność, metonimię itp.
d)funkcja fatyczna- dominuje w tekstach służących do nawiązania kontaktu, podtrzynamia go, czy też do zasygnalizowania jego zakończenia. Nadawca tekstu o niczym nie informuje, ani do niczego nie nakłania. Występuje w rozmowach potocznych lub rozmowach przez telefon. np.: „Cześć”, „Do zobaczenia”, „Halo!”
e)funkcja metajęzykowa- dominuje w tekstach służących do wyjaśnienia sensu kodu, którym jest nazwa przyporządkowana jakiejś rzeczy lub zjawisku. Występuje w tekstach lingwistycznych, pracach językoznawczych, w zdaniu np.: „Kupiłem książkę”
f)funkcja impresywna- wyraża się świadomym dążeniem nadawcy do kształtowania określonych postaw i zachowań odbiorcy za pomocą m.in.: nakazów, zakazów komend, poleceń, próśb. Często tekst występuje w formie wołacza. Funkcja ta dominuje we wszelkiego rodzaju ustawach, zarządzeniach, regulaminach, reklamach, podaniach, a także w zdaniach np.: „Podejdź do tablicy.”, „Stój!”
2. Funkcja stanowiąca- polega na zmianie czegoś w rzeczywistości pozajęzykowej, społecznej, prawnej, faktycznej. Dostrzec ją możemy w ustawach, aktach prawnych lub np.: gdy nauczyciel powiadamia ucznia o przyznanej mu nagrodzie.
3. Funkcja magiczna- magia słów, oddziałujących na rzeczywistość, w którą wierzy mówca lub odbiorca. Funkcję tę dostrzegamy w zaklęciach, przekleństwach, eufemizmach, różnego rodzaju czarach, modlitwach, w baśniach itp.
UWAGA!
Nie ma tekstów, które pełniłyby tylko jedną funkcję.