Pan Tadeusz – słowniczek postaci.

Asesor – właściciel charta Sokoła; konkurent Rejenta w walce o palmę pierwszeństwa w polowaniu; dawniej żyjący dostatnio; roztrwonił majątek na sprawy polityki i (aby odzyskać status) zaangażował się w służbę państwową; miłośnik myśliwstwa; rywal Tadeusza i Hrabiego w staraniach o względy Telimeny;

Bolesta Rejent – właściciel charta Kusego i strzelby Sagalasówki; konkurent Asesora; ze względu na dość żywą gestykulację w czasie rozmowy dawniej zwany Kaznodzieją (księga I, w. 686); dawniej adwokat;

Brzechalski Protazy Baltazar zwany Woźnym – stary służący Sopliców; pozostający w zażyłych stosunkach z Sędzią; żywił niezbyt przyjazne uczucia w stosunku do rodziny Horeszków; opiekował się słuckim pasem Sędziego; zawsze nosił przy sobie trybunalską wokandę – spis spraw, w których przed laty uczestniczył jako woźny;

Buchmann – komisarz z Klecka; Polak, choć ubrany z niemiecka; również uczestnik narady w Dobrzynie;

Dąbrowski Jan Henryk – postać autentyczna; generał; stworzył legiony polskie we Włoszech; wojska polskie pod jego dowództwem walczyły u boku wojsk napoleońskich; pojawiał się w opowieściach (głównie Bernardyna), był też honorowym gościem na weselu Zosi i Tadeusza;

Dobrzyński Bartek zwany Brzytewką – przezwisko otrzymał od cienkiej szabli, którą nosił; podczas narady w Dobrzynie popierał Chrzciciela;

Dobrzyński Bartek zwany Prusakiem – poseł; uczestnik narady w Dobrzynie; zwolennik walki z Rosją;

Dobrzyński Bartek zwany Szydełkiem – walczył szpadą;

Dobrzyński Maciej – Maciek nad Maćkami, Kurek na kościele, Zabok, Królik; dawny konfederat barski; stał na czele rodziny Dobrzyńskich, do których zwrócił się Hrabia chcąc zajechać Sopliców; w chwili narady liczył 72 lata; miał karabelę, którą nazywał Rózeczką; walczył u boku Ogińskiego pod Jakubem Jasińskim;

Dobrzyński Maciej zwany Kropicielem lub Chrzcicielem – jego ulubioną bronią była maczuga zwana Kropidełkiem; zwolennik metod radykalnych;

Dobrzyński Maciej zwany Konewką – nosił sztucer o wyjątkowo szerokiej lufie;

Dobrzyński Sak – syn Chrzciciela, zakochannny w Zosi;

Ekonom – podwładny Sędziego (wypowiada się w wersach 676-683 księgi II);

Fiszer – szef sztabu armii polskiej pod Księciem Józefem, od niego to posłaniec przynosi Robakowi wiadomość o wojnie (księga X, w. 880);

Gifrajter – były instruktor pułku; w czasie bitwy w Soplicowie walczył z Maćkiem nad Maćkami i poległ; …fechmistrz najpierwszy z Moskalów, kawaler trzech krzyżyków i czterech medalów.

Gont – żołnierz moskiewski, który miał zastrzelić Tadeusza (księga IX, w. 650);

Horeszko Hrabia – krwi Horeszków miał on w sobie właściwie niewiele, był jedynie dalekim …krewnym Stolnika po matce Łowczynie, która się rodzi z drugiej córki Kasztelana, który był, jak wiadomo, wujem mego Pana… jak mówił Gerwazy, jednak właśnie jego wybrał na właściciela Zamku Klucznik Rębajło; miłośnik francuszczyzny, początkujący malarz; dziwak; procesował się o Zamek z Sędzią;

Horeszko Stolnik – ojciec Ewy, która była wybranką Jacka Soplicy; Stolnik, mając inne plany, nakazał, aby Jackowi podano czarną polewkę (symbol odmowy); w czasie gdy odpierał moskiewski atak na Zamek został zastrzelony w porywie gniewu przez Jacka Soplicę;

Horeszkówna Ewa – ukochana Jacka Soplicy, córka Stolnika; później żona Wojewody;

Hreczecha Wojski – …daleki krewny pański i przyjaciel domu… (Sopliców); w nieobecności Sędziego on właśnie miał za zadanie przyjmować i zabawiać gości, przygotowywał uczty i polowania; lubił polowania na muchy (był twórcą teorii podziału much na zwykłe i szlachciców); wspaniale grał na rogu;

Hreczeszanka Tekla – zaręczona z Asesorem; córka Wojskiego;

Jankiel – żyd, dzierżawił obie soplicowskie karczmy; grał na cymbałach (m.in. na weselu Zosi i Tadeusza); uczestniczył w naradzie w Dobrzynie (księga VII, w. 363);

Płut – major, dowódca wojsk rosyjskich, które odzyskały Sopliców; z urodzenia Polak, pochodził z Dzierowicz (dawniej nazywał się Płutowicz);

Podhjascy, Birbaszowie, Hreczechy, Biergele, Isajewicze, Kotwicze – nazwiska szlachty która wzięła udział w odsieczy dla Soplicowa (księga IX,w.68 i 205);

Podkomorzy – podobnie jak Sędzia, zwolennik dawnych obyczajów;

Podkomorzyna – żona Podkomorzego; nie odgrywa zbyt dużej roli, jedynie kilka razy wymieniona (np. księga I, w. 212);

Róża Podkomorzanka – starsza z córek Podkomorzego;

Anna Podkomorzanka – młodsza z córek Podkomorzego; z początku przeznaczona Tadeuszowi;

Proporszczyk – kolejny przeciwnik Maćka, zwyciężony przez Chrzciciela (księga IX, w. 411);

Rębajło Gerwazy – szlachcic służący długo u Horeszków; posiadał liczne przezwiska: Półkozic (od herbu Horeszków który widniał na jego liberii), Szczerbiec (od poszczerbionej bliznami łysej głowy), Mopanku (od ulubionego sposobu zwracania się do innych); są tytułował się Klucznikiem; uczestniczył w tej samej bitwie, w której zginął Stolnik (nigdy do końca nie wybaczył tego Soplicom); jego opowieść o dziedzictwie Horeszków nakłoniła Hrabiego do walki o Zamek; jego bronią był rapier, zwany Scyzorykiem;

Ryków Nikita Nikitycz- kapitan moskiewskiego wojska wspólnie z litewską szlachtą biesiadujący w Zamku ( księga I, w. 504 ), a później uczestniczący w odbijaniu Soplicowa Hrabiemu;

Skołuba, Mickiewicze, Terajewicze, Stypułkowscy – uczestnicy narady w Dobrzynie;

Skołuba, Wilbik, Juraha, Żagiel, Podhajski, Birbasz, Mickiewicz, Cydzik, Rymsza, Zubkowski, Terajewicz – szlachcice uczestniczący w rozmowie w karczmie przed polowaniem; zażywszy z tabakiery Robaka, wyrażają swoje poglądy (nie tylko polityczne) (księga IV, wersy 293- 470);

Soplica Sędzia – stryj Tadeusza, brat Jacka; właściciel dworu w Soplicowie; przywiązany do dawnych obyczajów (nabył ich służąc w młodości na dworze Wojewody); procesował się o Zamek z Hrabią;

Soplica Jacek – w młodości cieszący się dużym poparciem szlachty (stąd przezwisko Wojewoda inne przezwisko Wąsal); kandydat na zięcia Stolnika Horeszki, został jednak odrzucony i w porywie gniewu zabił Stolnika podczas ataku Moskali; winę swoją chciał odpokutować jako Bernardyn Robak (kwestarz), walcząc na wojnach i przenosząc wiadomości (co również bywało niebezpieczne); ojciec Tadeusza (po własnej ucieczce wciąż kierował jego wykształceniem);

Soplica Tadeusz – syn Jacka Soplicy, wychowany przez Sędziego Soplicę; imię otrzymał po Kościuszce; od dzieciństwa kształcony w Wilnie; później mąż Zosi; w chwili przyjazdu miał blisko 20 lat (księga I, w. 618); po ślubie postanowił uwłaszczyć swoich poddanych;

Telimena – podobnie jak Hrabia zwolenniczka obcej mody; długo mieszkała w Petersburgu; osoba obyta, światowa; uważana za siostrę Sędziego; opiekunka Zosi; to ją z początku Tadeusz wziął za Zosię; próbowała z początku usidlić Tadeusza, później Hrabiego, ale zaręczyła się z Rejentem; miłośniczka sztuki;

Tomasz – sługa Podkomorzego (księga V, w. 682);

Wania – służący Asesora, okazał się użyteczny w momencie gdy gajowy przyniósł wiadomość o niedźwiedziu (księga III, w. 754);

Zan i Czeczotowie – trzej szlachcice, którzy ruszyli na odsiecz Mickiewiczowi i Prusakowi pod koniec narady w Dobrzynie (księga VII, w. 540), a później przyjechali do Soplicowa wraz z Robakiem;

Zosia – wywodziła się z Horeszków; pozostawała pod opieką Telimeny, jednak utrzymywana przez Jacka Soplicę; późniejsza żona Tadeusza;

Bohaterowie opowiadań (nie biorący udziału w akcji lub nie mający wpływu na akcję):

Bartochowski – ksiądz; opowieść Wojskiego (księga VIII, w. 179);

Binion – Francuz, członek rady Napoleona; dzięki niemu książę Józef dowiedział się o prawdopodobnym niepowodzeniu układy Francja – Rosja ( księga VI, w. 269 );

Borzdobochaci i Łopot, Krepsztulowie i Kupściowie, Putrament z Pikturną, Mackiewicz z Odyńcami, Turno z Kwileckimi – strony w procesach, które w Czarnobacki – podczas obrony Częstochowy miał ponoć zabić moskiewskiego generała Dejowa i w pojedynkę rozbić cały pułk Kozaków;

Denassów – książę, postać autentyczna; naprawdę nazywał się Karol de Nassau – Siegen bohater opowiadania Wojskiego rozpoczętego w czasie uczty w księdze VI, a zakończonego w VIII;

Domejko i Dowejko, Rupejko – bohaterowie opowieści Wojskiego, która miała pogodzić zwaśnionych Asesora i Rejenta ( księga IV, w. 759 );

Dymsza – proboszcz, który wygrał proces z Rymszą ( w czasach, gdy Protazy pełnił swój woźnieński urząd ( księga XI, w. 333 );

Gorecki, Pac, Obuchowicz, Piotrowski, Obolewski, Rożycki, Janowicz, Mierzejewscy, Brochocki, Bernatowicze, Kupść, Giedymin – przykłady szlachciców, którym udało się przekroczyć Niemen i w ten sposób dotrzeć do Księstwa Warszawskiego ( księga I, w. 936 );

Grabowski Józef – przyjaciel Prusaka, mieszkaniec Wielkopolski ( księga VII, w. 20 );

Hieronim Król Westfalski – razem z Księciem Józefem dowodził w walkach na Litwie ( księga XI, w. 81 );

Hrabia na Tęczynie, Karol – Kochanku – Radziwiłł – obaj korzystali, podobnie jak Wojski, z księgi Kucharz Doskonały ( księga XI,w. 119 );

Jabłonowski Stanisław – postać autentyczna; hetman wielki koronny; jeden z dowodzących w bitwie pod Wiedniem; opowiada o nim Wojski ( księga VIII, w. 175 );

Kaszyc z Jatra – przygotowywał fajerwerk na przyjęciu Rejtana ( księga VIII, w. 221 );

Kniaziewicz generał – postać autentyczna, wysoki rangą dowódca wojskowy ( księga I w. 921 ); brał udział m.in. w bitwie pod Hohenlinden ( księga XI, w. 248); w czasie uczty w Soplicowie ( XII księga ) stał się właścicielem Scyzoryka;

Kozietulski – razem z Robakiem zdobywał grzbiet Samosiery ( księga XI, w. 253 );

Kozodusin Kiryło Gawrylicz – Wielki Łowczy Dworu ( rosyjskiego ); bohater opowiadania Telimeny; on to ukarał czynownika, którego charty zagryzły ukochanego Bonończyka Telimeny;

Mejen – postać autentyczna; generał za czasów Kościuszki ( księga II, w. 823 );

Mokronowski – szlachcic zabity przez Rykowa w bitwie pod Maciejowicami; chwalony przez niego za męstwo ( księga X, w. 135 );

Napoleon – postać historyczna; cesarz francuski,król Włoch i wielki dowódca wojskowy; od niego właśnie Litwini oczekiwali pomocy w wyzwoleniu spod panowania Rosji;

Ogiński, Wyzygird, Rymsza, Radziwiłł, Wereszczaka, Giedrojć, Rdułtowski, Obuchowicz, Juraha, Piotrowski, Maleski, Mickiewicz – pozywający i pozwani we sprawach, w których uczestniczył Protazy;

Orłowski – malarz, którego wymieniła Tełimena widząc zachwyt Tadeusza nad pięknem rodzimej przyrody; postać autentyczna ( księga III, w. 620 );

Pac, Małachowski prawdopodobnie generałowie – goście na weselu w XII księdze;

Parafianowicz – szlachcic, który przyszedł Stolnikowi z odsieczą w czasie bitwy o Zamek, …przywiódłszy Mickiewiczów dwiestu z Horbatowicz …;

Pinety – wędrowny kuglarz, sławny w całej Polsce; postać autentyczna ( księga XII, w. 189 );

Pociej Aleksander – hrabia; uratowany przez Macieja pod Pragą ( księga VI, w. 524 );

Poczobut – ksiądz, rektor Akademii Wileńskiej ( księga VIII, w. 145 );

Podczaszyc – bohatr opowieści Podkomorzego ( księga I, w. 437 ); na jego przykładzie przedstawiony został negatywny wpływ kultury francuskiej na polskie społeczeństwo;

Puzynina – opowiadał o niej Podkomorzy; przeznaczyła dochód z dwustu chłopów na rozwój Akademii Wileńskiej ( w VIII księdze, w. 142 );

Radziwiłł Dominik – postać autentyczna; książę; znakomity myśliwy ( księga II, w. 822 );

Rejtan Tadeusz – postać autentyczna,szlachcic; w jego domu wychował się Wojski; poseł nowogrodzki; urządził przyjęcie, o którym opowiadał Wojski w VIII księdze ( wersy 211-259 );

Rejtan, Lachowicz, Niesiołowski, Białopiotrowicz, Żegota, Budrewicz, Terajewicz, Ogiński – sławieni w opowieściach Wojskiego jako wspaniali, niezrównani myśliwi ( księga I w. 788 i księga II, w. 789 );

Rymsza – wspólnie z Rębajłą uczestnik zajazdu na Korelicze ( księga II, w. 351 ) w czasie którego zginął jeden z Sopliców;

Ryszpans – generał, którego w bitwie pod Hohenlinden Robak uratował od całkowitej klęski ( księga XI, w. 246 );

Sapieha – bohater opowieści Wojskiego; nadworny marszałek królewski ( księga VIII, w. 170 );

Sukin – książę, Rosjanin; bohater opowieści Telimeny; od niego dostała psa, którego śmierć spowodowała, iż dostała … mdłości, spazmów,serca palpitacji… ( księga II, w. 620 );

Śniadecki – astronom ( księga VIII, w. 149 );

Tułoszczyk – również wspomniany przez Wojskiego jako znakomity strzelec ( księga V, w. 463 );

Tyzenhauz – podskarbi litewski, z którym trzymał Maciej do czasu Targowicy ( księga VI, w. 504 ); on też prawdopodobnie przysłał tancerzy na ucztę którą Rejtan urządził dla Denassowa ( księga VIII, w. 222 );

Wilczek – hrabia, poseł austriacki do króla Jana III Sobieskiego przed bitwą pod Wiedniem; opowieść Wojskiego ( księga VIII, w. 179 );

Witenes, Mindowa, Giedymin, Kiejstut, Olgierd – wielcy kniaziowie litewscy wspomniani w pierwszych wersach IV księgi;

Wołodkowicz, Dzindolet – przypomniał ich sobie Protazy, gdy zanosił pozew Hrabiemu ( księga VI w. 333 );