Przydatne definicje z Średniowiecza.
1. Średniowiecze to epoka w historii i kulturze europejskiej, obejmująca okres między starożytnością, a czasami nowożytnymi. jest to okres historyczny rozciągający się od czasów rozpadu cesarstwa zachodniorzymskiego i wielkiej wędrówki ludów, do początków renesansu. za początek epoki przyjmuje się rok 476, koniec istnienia imperium rzymskiego, w którym został pozbawiony władzy ostatni cesarz zachodniorzymski, Romulus Augustulus. Za koniec średniowiecza przyjmuje się wynalezienie druku przez Gutenberga (ok. 1450)
2. Teologia (gr., theos Bóg, + logos, nauka) zajmuje się badaniem natury boskiej oraz stosunkami jakie zachodzą pomiędzy istotą boską a ludźmi. Etymologicznie teologia oznacza naukę (racjonalny dyskurs) dotyczącą Boga.
3. augustynizm to doktryna filozoficzno-religijna Św. Augustyna, a także wywodzące się z niej inne kierunki pochodne. Do XIII wieku była oficjalną filozofią Kościoła katolickiego. System ten zakłada istnienie dramatycznego rozdarcia między Bogiem i światem, a więc między bytem duchowym i cielesnym.
4. Franciszkanizm – postawa wobec świata, która rozwinęła się w średniowieczu i była propagowana przez św. Franciszka. Był on przeciwnikiem ascetyzmu umartwiającego ciało. Był zwolennikiem radowania się z prostych rzeczy i stworzeń bożych. Postawą franciszkańską nazywamy życie w ubóstwie, pokorze, w bliskości z naturą. Jest to pochwała cnót ewangelicznych.
5. Tomizm – system filozoficzny oparty na dziełach św. Tomasza z Akwinu. prawda, piękno i dobro to powszechne atrybuty bytu. Zło jest brakiem dobra i nie ma swej substancji. Każdy byt w sposób naturalny dąży do pełnego urzeczywistnienia swej natury (swej doskonałości). Tomizm bazuje na filozofii Arystotelesa
6. archaizm – wyraz, konstrukcja składniowa, lub związek frazeologiczny, który wyszedł z użycia. Archaizmy to także wyrazy w formie przestarzałej, które są jeszcze używane, lecz postrzegane jako dawne.
7. Pareneza – pouczenie, napomnienie, opowiadanie parenetyczne, literatura propagujaca wzory postępowania uznawane w danej epoce.
8. ”’Uniwersalizm”’ (z łac. powszechność) – pojęcie i zbiór poglądów związane z wyższością całości ponad częściami. W średniowieczu polegał na wspólnocie zainteresowań, ideałów i świadomości historyczno-kulturowej. Wspólne były: język – łacina, religia – katolicyzm oraz władza: świecka, w osobie cesarza i duchowa, w osobie papieża
9. Plankt (łac. planctus – płacz) – utwór, w którym wyraża się żal po zmarłej osobie i wzywa do wspólnoty w cierpieniu. Charakterystyczny dla średniowiecza
10. Pietà to w sztukach plastycznych przedstawienie Matki Boskiej trzymającej na kolanach martwego Chrystusa.
11. herezja – poglądy jednostek bądź grupy wyznawców danej religii sprzeczne z dogmatami, podstawowymi zasadami, naukami lub ustaleniami autorytetów konstytuującymi tę religię.
12. Deesis – motyw związany z ikonografią chrześcijańską. Polega ona na trimorhionicznym (trójczęściowym) obrazowaniu osób świętych – centralną osobą jest Chrystus jako Pantokrator, obok Maryja, następnie Jan Chrzciciel.
13. Groteska – jest to ukazywanie rzeczywistości w literaturze, teatrze, filmie i dziełach plastycznych w sposób, który odbiorca uznaje za nierealistyczny, obcy, absurdalny, komiczny, karykaturalny. Jest to wizja świata w krzywym zwierciadle. Nazwa pochodzi od motywu dekoracyjnego przedstawiającego stylizowane elementy roślinne przeplatane ze zwierzęcymi, ludzkimi i fantastycznymi postaciami.
14. dance macabre – Taniec związany głównie z uroczystościami pogrzebowymi, ale też z kultem płodności i odrodzenia. Powszechny w czasach pogańskich, w średniowieczu był tępiony przez Kościół. Tańce śmierci szczególnie popularne były w Hiszpanii i Szkocji
15. Hołd lenny (łac. homagium) – ceremonia uroczystego przekazania lenna przez seniora swojemu wasalowi.
16. Zakony żebracze: bonifratrzy, dominikanie, augustianie, franciszkanie
17. Etos – zespół wartości, powszechnie przyjętych i akceptowanych przez uczestników kultury, zbiór norm, które ustalały się przez wieki i wyznaczały wzorzec osobowy
